Thế giới xung quanh trẻ tràn ngập những điều hứng thú và kỳ diệu khiến trẻ luôn mong muốn khám phá. Giai đoạn này trẻ học được rất nhiều điều để phát triển về thể chất, nhận thức, cảm xúc và kết nối xã hội. Kỹ năng lắng nghe có liên quan mật thiết đến cả bốn lĩnh vực này.
Bạn có thể rèn luyện kỹ năng nghe cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ thông qua các trò chơi để tạo cho trẻ một nền tảng vững chắc.
Kỹ năng lắng nghe tốt là gì và tại sao chúng lại quan trọng?
Khi bạn nghĩ về kỹ năng nghe, sức khỏe của đôi tai có lẽ là điều được nghĩ đến đầu tiên. Tất nhiên, đó là một khía cạnh quan trọng và cần được quan sát, chú ý khi trẻ còn nhỏ, đặc biệt nếu ba mẹ nghi ngờ có bất kỳ vấn đề nào về sức khỏe đôi tai.
Tuy nhiên, ngoài khả năng nghe tốt, việc nghe có liên quan đến những gì bộ não của chúng ta hiểu và cách nó sử dụng những âm thanh mà chúng ta tiếp nhận và xử lý.
Nhận thức thính giác và phân biệt âm thanh là điều cần thiết để trẻ phát triển kỹ năng nói và sử dụng ngôn ngữ. Đây là những điều quan trọng trong khi trẻ đang học nói, đánh vần, đọc và viết.
Trẻ em có khả năng lắng nghe người khác, hiểu và làm theo hướng dẫn, hiệu lệnh. Trẻ tiếp nhận nhiều thông tin về mọi thứ diễn ra xung quanh trẻ thông qua việc lắng nghe.
Những đứa trẻ biết lắng nghe có xu hướng thành công trong giao tiếp, điều này có thể tạo dựng lòng tin và sự tôn trọng giữa các bạn cùng trang lứa. Những đứa trẻ này có nhiều khả năng được lắng nghe và thấu hiểu hơn, điều này có thể mang lại cảm giác thân thuộc và sự hài lòng về mặt cảm xúc.
Làm thế nào để bạn dạy kỹ năng nghe cho trẻ giai đoạn 1-5 tuổi?
Có nhiều cách thú vị để giúp trẻ phát triển kỹ năng nghe ở trường hay ở nhà. Kỹ năng nghe có thể được dạy trực tiếp thông qua các tương tác hàng ngày, các hoạt động nghe và các trò chơi tương tác, chơi tự do.
Đọc sách và kể chuyện là những lựa chọn tuyệt vời để khuyến khích trẻ nghe ở mọi lứa tuổi. Bạn có thể dạy các kỹ năng nghe ngay cả khi bạn nói chuyện, lắng nghe và phản hồi với con mình.
Cố gắng tránh những điều tiêu cực, câu nói bắt đầu bằng “Đừng”, điều này có thể khiến trẻ không chú ý đến bạn. Thay vào đó, hãy tập trung vào những điều chủ động, bao gồm cả lời “cảm ơn” khi trẻ đã lắng nghe và làm theo yêu cầu hoặc đề xuất của bạn.
Lắng nghe chủ động là gì?
Trong giáo dục mầm non, lắng nghe chủ động là khi trẻ đóng vai trò là người năng động trong cuộc trò chuyện hoặc phương thức giao tiếp khác.
Trẻ thể hiện tất cả hoặc hầu hết các hành vi sau:
- Nhìn vào người nói
- Chú ý và phản ứng với ngôn ngữ cơ thể của người nói
- Trả lời bằng miệng
- Tránh ngắt lời người nói
- Đưa ra những câu hỏi
- Lặp lại những gì đã được nói
- Cười hoặc gật đầu
- Chia sẻ trải nghiệm tương tự
- Nêu ý hiểu theo cách khác
Mặt khác, nghe thụ động có nghĩa là trẻ có thể không nghe hoàn toàn. Trẻ thường bị phân tâm hoặc cố gắng làm nhiều việc cùng một lúc.
Lắng nghe chủ động là giao tiếp hai chiều. Mục đích là để hiểu những gì đang được nói và không chỉ để nghe nó. Những người nghe chủ động thường có thể trả lời các câu hỏi mở về những gì đã nghe.
Ngay cả khi còn nhỏ, việc lắng nghe chủ động khuyến khích sự đồng cảm và giải quyết vấn đề trong nhóm. Những người lắng nghe chủ động thường thể hiện thái độ chủ động và có thể được người khác tìm đến để kết bạn.
Hoạt động phát triển kỹ năng nghe ở trẻ 1 – 3 tuổi
Hãy bắt đầu khuyến khích và xây dựng kỹ năng nghe ở trẻ từ sớm.
Dưới đây là một số cách thú vị và đơn giản để dạy kỹ năng nghe cho trẻ giai đoạn này
- Đọc cho trẻ nghe (sách, truyện, thơ ca, đồng dao…)
- Nói về từ vựng mới trong bài đọc
- Kể chuyện cho trẻ nghe, các câu chuyện trong sách, câu chuyện đời thường,…
- Thử thách trẻ để hoàn thành một câu chuyện
- Mở rộng những câu chuyện và cuốn sách với các hoạt động và chuyến đi chơi liên quan
- Thực hiện các chuyến đi xa gần để trẻ được khám phá những vùng đất mới
- Cùng nghe truyện audio
- Cùng nhau hát những bài đồng giao, bài hát thuộc nhiều thể loại
- Đặt câu hỏi cho trẻ
- Sử dụng các hướng dẫn ngắn khi yêu cầu trẻ làm điều gì đó
- Tránh nói to và thử nói nhỏ hoặc thậm chí thì thầm
- Tránh nói quá nhanh với trẻ nhỏ
- Bắt đầu một cuộc trò chuyện bằng cách nói tên của trẻ
- Nhìn trẻ trong khi bạn nói
- Lắng nghe thật kỹ những gì trẻ nói, dành toàn bộ sự chú ý của bạn cho trẻ
- Nói về mọi thứ với trẻ trong quãng thời gian tương tác với trẻ
- Hỏi ý kiến của trẻ về mọi thứ
- Tránh nói trong tiếng ồn liên tục của TV hoặc âm nhạc
- Nói chuyện với trẻ bằng các cụm từ ca hát hoặc vần điệu
- Tránh dành quá nhiều thời gian cho trò chơi điện tử hoặc ứng dụng điện thoại.
- Nói về những âm thanh bạn nghe thấy trong tự nhiên
- Gặp gỡ các bạn cùng trang lứa
- Sáng tạo đồ chơi chai nhựa bỏ hạt và các vật dụng khác để tạo ra các âm thanh khác nhau
- Liên kết những ý tưởng mới với trải nghiệm trước đây của trẻ
- Nói về thời tiết.
- Giấu đồ chơi phát ra âm thanh trong phòng để trẻ tìm thấy
- Đếm to
- Đưa ra lời khen ngợi hoặc phản hồi tích cực khi trẻ lắng nghe tốt
Hoạt động phát triển kỹ năng nghe cho trẻ 3 – 5 tuổi
Đối với trẻ giai đoạn này, nhiều hoạt động được liệt kê ở trên cũng có thể được sử dụng.
Ngoài những ý tưởng đó, dưới đây là một số hoạt động nâng cao để dạy kỹ năng nghe:
- Đi “săn âm thanh” ngoài trời
- Chơi nhạc cụ
- Đọc truyện ngắn thành tiếng
- Làm nhạc cụ tự chế
- Đọc truyện trước khi đi ngủ
- Hát hoặc nói trước quạt đang hoạt động để nghe giọng nói bị “méo”
- Nhảy múa theo giai điệu âm nhạc nhanh, chậm
- Thử thách trẻ nghĩ ra những từ có vần điệu
- Thực hành thiền
- Nấu ăn cùng nhau, đọc và thảo luận về công thức nấu ăn
- Hát những bài hát “chế”
- Nói chuyện với con bạn về các lĩnh vực chúng quan tâm
- Chia sẻ với trẻ những lĩnh vực bạn quan tâm
- Thử thách trẻ kể lại những câu chuyện ngắn
- Chơi trò chơi đoán nhạc cụ
- Chơi trò bắt chước
- Khuyến khích và thảo luận về mối liên hệ giữa các câu chuyện và cuộc sống của trẻ
- Chơi trò chơi âm thanh động vật.
- Chơi trò thì thầm.
- Chơi trò chơi điện thoại bị hỏng
- Chơi trò chơi Simon says
- Hoàn thành hoạt động vẽ theo chỉ dẫn
- Chơi trò chơi đèn xanh, đèn đỏ
Dù con bạn đang ở độ tuổi nào, hãy bắt đầu ngay từ bây giờ. Hãy nhớ là xây dựng hoạt động dựa trên sở thích của trẻ, thực hiện thường xuyên chắc chắn trẻ sẽ tiến bộ nhanh chóng.
